Sau hơn 8 năm triển khai Chương trình phát triển vật liệu xây không nung được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, tính đến nay tỷ trọng sử dụng gạch không nung trong cả nước đã đạt trên 21%.

Tuy nhiên sản lượng sản xuất và tiêu thụ thực tế còn thấp hơn mức kỳ vọng.

Tỷ trọng sử dụng gạch không nung trong cả nước đã đạt trên 21%

Mới đây, trong khuôn khổ Dự án “Tăng cường sản xuất và sử dụng gạch không nung ở Việt Nam”, các chuyên gia tư vấn của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đã có chuyến thăm và làm việc tại một số doanh nghiệp sản xuất gạch không nung trên địa bàn Hà Nội, Bắc Ninh và Hà Nam.

Thực tế cho thấy, trước nhu cầu ngày càng tăng của thị trường, nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất vật liệu không nung đã chủ động đầu tư máy móc công nghệ cao, nâng cấp thiết bị dây chuyền sản xuất. Tuy nhiên, các doanh nghiệp đang phải đối mặt khá nhiều khó khăn, trở ngại.

Ông Đỗ Anh Đức, đại diện Công ty Cổ phần bê tông khí Viglacera (Tổng công ty Viglacera), cho biết Công ty đã đầu tư dây chuyền sản xuất gạch bê tông khí chưng áp AAC và tấm panel ALC có công suất 200.000 m³/năm được chuyển giao công nghệ của CHLB Đức, tập trung vào hợp tác nghiên cứu sử dụng nguồn nguyên liệu đa dạng từ chất thải của ngành điện như tro bay, tro xỉ nhiệt điện vào sản xuất bê tông khí và các sản phẩm vật liệu xây không nung. Ngoài ra, đơn vị này cũng chú trọng đầu tư sản xuất các sản phẩm vật liệu xanh cho xây dựng hiện đại như, gạch bê tông khí chưng áp AAC và tấm panel ALC...

“Đây là vấn đề đang được dư luận đặc biệt quan tâm trước thực trạng ô nhiễm môi trường ngày càng báo động và nhiều nhà máy sản xuất năng lượng chưa tìm ra phương án tối ưu trong xử lý chất thải như hiện nay” – ông Đỗ Anh Đức nói.

Song, cũng là đơn vị trong ngành sản xuất vật liệu không nung, ông Nguyễn Văn Tiếm - Giám đốc sản xuất tại Công ty Cổ phần gạch Khang Minh nêu hàng loạt khó khăn, vướng mắc hiện doanh nghiệp đang gặp phải, trong đó khó khăn lớn nhất hiện nay là sự cạnh tranh khốc liệt từ chính các sản phẩm gạch không nung giữa các doanh nghiệp với chất lượng không đồng đều, cạnh tranh bằng việc hạ giá thành sản phẩm mà chưa kể đến giá thành của gạch đỏ.

“Điều này dẫn đến các doanh nghiệp sản xuất gạch không nung có thương hiệu, uy tín trên thị trường không còn mặn mà trong việc tiếp tục đầu tư, sản xuất gạch không nung” – ông Tiếm nói.

Trước những khó khăn mà các doanh nghiệp trong ngành đang phải đối diện, ông Nguyễn Hoàng Nam - Trưởng phòng Thí nghiệm & KCS, Công ty TNHH một thành viên bê tông Xuân Mai kiến nghị: “Nhà nước cần tiếp tục có những cơ chế pháp lý mạnh mẽ hơn nữa để hạn chế khai thác tài nguyên đất sản xuất gạch đỏ truyền thống (Tài nguyên đất màu không tái tạo). Bên cạnh đó, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn cho gạch không nung”.

Phần lớn các ý kiến của đại diện doanh nghiệp đều mong muốn Nhà nước cần phải tiếp tục có những hành động quyết liệt trong việc thực thi những cơ chế chính sách đã được ban hành, trong đó cần nâng cao mức thuế tài nguyên đất sét; giảm mức thuế VAT cho doanh nghiệp sản xuất gạch không nung; giảm giá thành nguyên liệu sản xuất gạch không nung (Tro xỉ, tro bay từ các nhà máy nhiệt điện); phối hợp tốt hơn giữa các cơ quan quản lý Trung ương và địa phương trong công tác quản lý, giám sát chất lượng sản phẩm vật liệu xây không nung… để tạo động lực, niềm tin cho các doanh nghiệp tiếp tục sản xuất gạch không nung, hướng tới các công trình, dự án “xanh” trong thời gian tới.

Theo ông Phạm Văn Bắc - Vụ trưởng Vụ VLXD (Bộ Xây dựng), mặc dù năng lực sản xuất gạch xây không nung ở nước ta hiện đã đạt được mục tiêu nhưng sản lượng sản xuất và tiêu thụ thực tế còn thấp hơn mức kỳ vọng, các cơ sở sản xuất không phát huy được hết công suất thiết kế do khó khăn trong tiêu thụ do nguồn đất sét để sản xuất gạch nung ở nước ta được khai thác quá dễ dàng nên giá thành của sản phẩm gạch nung rẻ, khiến vật liệu xây không nung khó cạnh tranh.

Các chính sách ưu đãi trong đầu tư sản xuất vật liệu xây không nung đã được ban hành nhưng tại nhiều địa phương vẫn chưa được thực hiện, nhiều doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây không nung chưa được hưởng các ưu đãi theo quy định; Hệ thống văn bản về tiêu chuẩn, định mức, các giải pháp thi công, hướng dẫn thi công, nghiệm thu chưa đầy đủ cho các chủng loại sản phẩm; Một số địa phương chưa thực sự quan tâm đến Chương trình...

Bên cạnh đó, do các nhà đầu tư còn thiếu kinh nghiệm, nguồn vốn còn hạn chế, nên một số doanh nghiệp chỉ nhập các dây chuyền công nghệ với trình độ trung bình, thiếu đồng bộ; Công tác chuyển giao công nghệ, kỹ thuật sản xuất và tiếp thu công nghệ chưa tốt; Nhận thức của các nhà đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu, người tiêu dùng về vật liệu xây không nung còn chưa đầy đủ, chưa hiểu biết nhiều về sản phẩm vật liệu xây không nung…

Theo ông Bắc, để đẩy mạnh việc sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung trong các công trình xây dựng cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp về cơ chế chính sách, về kỹ thuật như: Nghiên cứu, soát xét và bổ sung các văn bản hành lang pháp lý cho việc sử dụng vật liệu xây không nung trong các công trình xây dựng; Tăng cường chỉ đạo khuyến khích sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung bằng các chính sách thuế môi trường về sản xuất gạch nung, thuế khai thác và sử dụng đất sét làm gạch nung; Tiếp tục nghiên cứu để xử lý, đưa ra các phương án khắc phục những tồn tại đối với các chủng loại vật liệu xây không nung hiện tại và nghiên cứu, phát triển các sản phẩm vật liệu xây không nung mới chất lượng cao.

HỒNG HƯƠNG